قالَ الا مامُ اءبو الحسن ، علىّ الهادى
صلوات اللّه و سلامه علیه :1 مَنِ اتَّقىَ اللّهَ
یُتَّقى ، وَمَنْ اءطاعَ اللّهَ یُطاعُ، وَ مَنْ اءطاعَ الْخالِقَ لَمْ یُبالِ
سَخَطَ الْمَخْلُوقینَ، وَمَنْ اءسْخَطَ الْخالِقَ فَقَمِنٌ اءنْ یَحِلَّ بِهِ
سَخَطُ الْمَخْلُوقینَ.(62) ترجمه
:
فرمود: کسى که تقوى الهى را رعایت نماید و مطیع احکام و مقرّرات الهى
باشد، دیگران مطیع او مى شوند.
و هر شخصى که اطاعت از خالق نماید، باکى از دشمنى
و عداوت انسان ها نخواهد داشت ؛ و چنانچه خداى متعال را با معصیت و نافرمانى خود به
غضب درآورد، پس سزاوار است که مورد خشم و دشمنى انسان ها قرار گیرد.
چهل حدیث گهربار منتخب
قالَ الا مامُ اءبو الحسن ، علىّ الهادى صلوات
اللّه و سلامه علیه :1 مَنِ اتَّقىَ اللّهَ یُتَّقى
، وَمَنْ اءطاعَ اللّهَ یُطاعُ، وَ مَنْ اءطاعَ الْخالِقَ لَمْ یُبالِ سَخَطَ
الْمَخْلُوقینَ، وَمَنْ اءسْخَطَ الْخالِقَ فَقَمِنٌ اءنْ یَحِلَّ بِهِ سَخَطُ
الْمَخْلُوقینَ.(62)
ترجمه :
فرمود: کسى که تقوى الهى را
رعایت نماید و مطیع احکام و مقرّرات الهى باشد، دیگران مطیع او مى شوند.
و هر
شخصى که اطاعت از خالق نماید، باکى از دشمنى و عداوت انسان ها نخواهد داشت ؛ و
چنانچه خداى متعال را با معصیت و نافرمانى خود به غضب درآورد، پس سزاوار است که
مورد خشم و دشمنى انسان ها قرار گیرد.2 قالَ علیه السلام :
مَنْ اءنِسَ بِاللّهِ اسْتَوحَشَ مِنَ النّاسِ، وَعَلامَةُ الاُْنْسِ بِاللّهِ
الْوَحْشَةُ مِنَ النّاسِ.(63)ترجمه
:
فرمود: کسى که با خداوند متعال مونس باشد و او را اءنیس خود بداند، از
مردم احساس وحشت مى کند.
و علامت و نشانه اءنس با خداوند وحشت از مردم است یعنى
از غیر خدا نهراسیدن و از مردم احتیاط و دورى کردن .3 قالَ
علیه السلام :السَّهَرَ اءُلَذُّ الْمَنامِ، وَالْجُوعُ یَزیدُ فى طیبِ
الطَّعامِ.(64)ترجمه
:
فرمود: شب زنده دارى ، خواب بعد از آن را لذیذ مى گرداند؛ و گرسنگى در
خوشمزگى طعام مى افزاید یعنى هر چه انسان کمتر بخوابد بیشتر از خواب لذت مى برد و
هر چه کم خوراک باشد مزّه غذا گواراتر خواهد بود .4 قالَ
علیه السلام : لا تَطْلُبِ الصَّفا مِمَّنْ کَدِرْتَ عَلَیْهِ، وَلاَ النُّصْحَ
مِمَّنْ صَرَفْتَ سُوءَ ظَنِّکَ إ لَیْهِ، فَإ نَّما قَلْبُ غَیْرِکَ کَقَلْبِکَ
لَهُ.(65)ترجمه
:
فرمود: از کسى که نسبت به او کدورت و کینه دارى ، صمیّمیت و محبّت مجوى
.
همچنین از کسى که نسبت به او بدگمان هستى ، نصیحت و موعظه طلب نکن ، چون که
دیدگاه و افکار دیگران نسبت به تو همانند قلب خودت نسبت به آن ها مى باشد.5 قالَ علیه السلام : الْحَسَدُ ماحِقُ الْحَسَناتِ، وَالزَّهْوُ
جالِبُ الْمَقْتِ، وَالْعُجْبُ صارِفٌ عَنْ طَلَبِ الْعِلْمِ داعٍ إ لَى الْغَمْطِ
وَالْجَهْلِ، وَالبُخْلُ اءذَمُّ الاْ خْلاقِ، وَالطَّمَعُ سَجیَّةٌ سَیِّئَةٌ.(66)ترجمه :
فرمود: حسد موجب نابودى ارزش و ثواب حسنات مى
گردد.
تکبّر و خودخواهى جذب کننده دشمنى و عداوت افراد مى باشد.
عُجب و
خودبینى مانع تحصیل علم خواهد بود و در نتیجه شخص را در پَستى و نادانى نگه مى
دارد.
بخیل بودن بدترین اخلاق است ؛ و نیز طَمَع داشتن خصلتى ناپسند و زشت مى
باشد.6 قالَ علیه السلام : الْهَزْلُ فکاهَةُ السُّفَهاءِ،
وَ صَناعَةُ الْجُهّالِ.(67) ترجمه
:
فرمود: مسخره کردن و شوخى هاى - بى مورد - از بى خردى است و کار انسان
هاى نادان مى باشد.7 قالَ علیه السلام : الدُّنْیا سُوقٌ
رَبِحَ فیها قَوْمٌ وَ خَسِرَ آخَرُونَ.(68) ترجمه
:
فرمود: دنیا همانند بازارى است که عدّه اى در آن براى آخرت سود مى برند
و عدّه اى دیگر ضرر و خسارت متحمّل مى شوند.8 قالَ علیه
السلام : النّاسُ فِى الدُّنْیا بِالاْ مْوالِ وَ فِى الاَّْخِرَةِ بِالاْ
عْمالِ.(69)ترجمه
:
فرمود: مردم در دنیا به وسیله ثروت و تجمّلات شهرت مى یابند ولى در
آخرت به وسیله اعمال محاسبه و پاداش داده خواهند شد.9 قالَ
علیه السلام : مُخالَطَةُ الاْ شْرارِ تَدُلُّ عَلى شِرارِ مَنْ یُخالِطُهُمْ.(70) ترجمه :
فرمود: همنشین شدن و معاشرت با افراد شرور نشانه
پستى و شرارت تو خواهد بود.10 قالَ علیه السلام : أ هْلُ
قُمْ وَ أ هْلُ آبَةِ مَغْفُورٌلَهُمْ ، لِزیارَتِهِمْ لِجَدّى عَلىّ ابْنِ مُوسَى
الرِّضا عَلَیْهِ السَّلامُ بِطُوس ، اءلا وَ مَنْ زارَهُ فَأ صابَهُ فى طَریقِهِ
قَطْرَةٌ مِنَ السَّماءِ حَرَّمَ جَسَدَهُ عَلَى النّارِ.(71)ترجمه :
فرمود: اءهالى قم و اءهالى آبه یکى از روستاهاى
حوالى ساوه آمرزیده هستند به جهت آن که جدّم امام رضا علیه السلام را در شهر طوس
زیارت مى کنند.
و سپس حضرت افزود: هر که جدّم امام رضا علیه السلام را زیارت کند
و در مسیر راه صدمه و سختى تحمّل کند خداوند آتش را بر بدن او حرام مى
گرداند.
11 عَنْ یَعْقُوبِ بْنِ السِّکیتْ، قالَ: سَاءلْتُ
أ بَاالْحَسَنِ الْهادى علیه السلام : ما بالُ الْقُرْآنِ لا یَزْدادُ عَلَى
النَّشْرِ وَالدَّرْسِ إ لاّ غَضاضَة ؟
قالَ علیه السلام : إ نَّ اللّهَ
تَعالى لَمْ یَجْعَلْهُ لِزَمانٍ دُونَ زَمانٍ، وَلالِناسٍ دُونَ ناسٍ، فَهُوَ فى
کُلِّ زَمانٍ جَدیدٌ وَ عِنْدَ کُلِّ قَوْمٍ غَضُّ إ لى یَوْمِ الْقِیامَةِ.(72)
ترجمه :
یکى از اصحاب حضرت به نام ابن سِکیّت گوید: از
امام هادى علیه السلام سؤ ال کردم : چرا قرآن با مرور زمان و زیاد خواندن و تکرار،
کهنه و مندرس نمى شود؛ بلکه همیشه حالتى تازه و جدید در آن وجود دارد؟
مام علیه
السلام فرمود: چون که خداوند متعال قرآن را براى زمان خاصّى و یا طایفه اى مخصوص
قرار نداده است ؛ بلکه براى تمام دوران ها و تمامى اقشار مردم فرستاده است ، به
همین جهت همیشه حالت جدید و تازه اى دارد و براى جوامع بشرى تا روز قیامت قابل عمل
و اجراء مى باشد.12 قالَ علیه السلام :الْغَضَبُ عَلى مَنْ
لا تَمْلِکُ عَجْزٌ، وَ عَلى مَنْ تَمْلِکُ لُؤْمٌ.(73)ترجمه
:
فرمود: غضب و تندى در مقابل آن کسى که توان مقابله با او را ندارى ،
علامت عجز و ناتوانى است ، ولى در مقابل کسى که توان مقابله و رو در روئى او را
دارى علامت پستى و رذالت است .13 قالَ علیه السلام :
یَاْتى عَلماءُ شیعَتِنا الْقَوّامُونَ بِضُعَفاءِ مُحِبّینا وَ اءهْلِ وِلایَتِنا
یَوْمَ الْقِیامَةِ، وَالاْ نْوارُ تَسْطَعُ مِنْ تیجانِهِمْ.(74)ترجمه :
فرمود: علماء و دانشمندانى که به فریاد دوستان و
پیروان ما برسند و از آن ها رفع مشکل نمایند، روز قیامت در حالى محشور مى شوند که
تاج درخشانى بر سر دارند و نور از آن ها مى درخشد.14 قالَ
علیه السلام : لِبَعْضِ قَهارِمَتِهِ: اسْتَکْثِرُوا لَنا مِنَ الْباذِنْجانِ، فَإ
نَّهُ حارُّ فى وَقْتِ الْحَرارَةِ، بارِدٌ فى وَقْتِ الْبُرُودَةِ، مُعْتَدِلٌ فِى
الاْ وقاتِ کُلِّها، جَیِّدٌ عَلى کلِّ حالٍ.(75)ترجمه
:
به بعضى از غلامان خود فرمود: بیشتر براى ما بادمجان پخت نمائید که در
فصل گرما، گرم و در فصل سرما، سرد است .
و در تمام دوران سال معتدل مى باشد و در
هر حال مفید است .15 قالَ علیه السلام : التَّسْریحُ
بِمِشْطِ الْعاجِ یُنْبُتُ الشَّعْرَ فِى الرَّأ سِ، وَ یَطْرُدُ الدُّودَ مِنَ
الدِّماغِ، وَ یُطْفِى ءُ الْمِرارَ، وَ یَتَّقِى اللِّثةَ وَ الْعَمُورَ.(76)ترجمه :
فرمود: شانه کردن موها به وسیله شانه عاج ، سبب
روئیدن و افزایش مو مى باشد، همچنین سبب نابودى کرم هاى درون سر و مُخ خواهد شد و
موجب سلامتى فکّ و لثه ها مى گردد.16 قالَ علیه السلام :
اُذکُرْ مَصْرَعَکَ بَیْنَ یَدَىْ اءهْلِکَ لا طَبیبٌ یَمْنَعُکَ، وَ لا حَبیبٌ
یَنْفَعُکَ.(77)ترجمه
:
فرمود: بیاد آور و فراموش نکن آن حالت و موقعى را که در میان جمع اعضاء
خانواده و آشنایان قرار مى گیرى و لحظات آخر عمرت سپرى مى شود و هیچ پزشکى و دوستى
و ثروتى نمى تواند تو را از آن حالت نجات دهد.17 قالَ علیه
السلام : إ نَّ الْحَرامَ لایَنْمى ، وَإ نْ نَمى لا یُبارَکُ فیهِ، وَما
اءَنْفَقَهُ لَمْ یُؤْجَرْ عَلَیْهِ، وَ ما خَلَّفَهُ کانَ زادَهُ إ لَى النّارِ.(78)ترجمه :
فرمود: همانا اموال حرام ، رشد و نموّ ندارد و اگر
هم احیاناً رشد کند و زیاد شود برکتى نخواهد داشت و با خوشى مصرف نمى گردد.
و
آنچه را از اموال حرام انفاق و کمک کرده باشد اءجر و پاداشى برایش نیست و هر مقدارى
که براى بعد از خود به هر عنوان باقى گذارد معاقب مى گردد.18 قالَ علیه السلام : اَلْحِکْمَةُ لا تَنْجَعُ فِى الطِّباعِ
الْفاسِدَةِ.(79)
ترجمه :
فرمود: حکمت اثرى در دل ها و قلب
هاى فاسد نمى گذارد.19 قالَ علیه السلام : مَنْ رَضِىَ
عَنْ نَفْسِهِ کَثُرَ السّاخِطُونَ عَلَیْهِ.(80) ترجمه
:
فرمود: هر که از خود راضى باشد بدگویان او زیاد خواهند شد.20 قالَ علیه السلام : اَلْمُصیبَةُ لِلصّابِرِ واحِدَةٌ وَ
لِلْجازِعِ اِثْنَتان .(81) ترجمه
:
فرمود: مصیبتى که بر کسى وارد شود و صبر و تحمّل نماید، تنها یک
ناراحتى است ؛ ولى چنانچه فریاد بزند و جزع کند دو ناراحتى خواهد داشت .21 قالَ علیه السلام : اِنّ لِلّهِ بِقاعاً یُحِبُّ اءنْ یُدْعى فیها
فَیَسْتَجیبُ لِمَنْ دَعاهُ، وَالْحیرُ مِنْها.(82)ترجمه
:
فرمود: براى خداوند بقعه ها و مکان هائى است که دوست دارد در آن ها خدا
خوانده شود تا آن که دعاها را مستجاب گرداند که یکى از بُقْعه ها حائر و حرم امام
حسین علیه السلام خواهد بود.22 قالَ علیه السلام : اِنّ
اللّهَ هُوَ الْمُثیبُ وَالْمُعاقِبُ وَالْمُجازى بِالاَْعْمالِ عاجِلاً
وَآجِلاً.(83)ترجمه
:
فرمود: همانا تنها کسى که ثواب مى دهد و عِقاب مى کند و کارها را در
همان لحظه یا در آینده پاداش مى دهد، خداوند خواهد بود.23
قالَ علیه السلام : مَنْ هانَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ فَلا تَاءمَنْ شَرَّهُ.(84) ترجمه :
فرمود: هرکس به خویشتن إ هانت کند و کنترل نفس
نداشته باشد خود را از شرّ او در اءمان ندان .24 قالَ علیه
السلام : اَلتَّواضُعُ اءنْ تُعْطَیَ النّاسَ ما تُحِبُّ اءنْ تُعْطاهُ.(85)ترجمه :
فرمود: تواضع و فروتنى چنان است که با مردم چنان
کنى که دوست دارى با تو آن کنند.25 قالَ علیه السلام :
اِنّ الْجِسْمَ مُحْدَثٌ وَاللّهُ مُحْدِثُهُ وَ مُجَسِّمُهُ.(86) ترجمه :
فرمود: همانا اجسام ، جدید و پدیده هستند و خداوند
متعال به وجود آورنده و تجسّم بخش آن ها است .26 قالَ علیه
السلام : لَمْ یَزَلِ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَیْئىٌ مَعَهُ، ثُمَّ خَلَقَ الاَْشْیاءَ
بَدیعاً، وَاخْتارَ لِنَفْسِهِ اءحْسَنَ الاْ سْماء.(87)ترجمه
:
فرمود: خداوند از اءزَل ، تنها بود و چیزى با او نبود، تمام موجودات را
با قدرت خود آفریده ، و بهترین نام ها را براى خود برگزید.27 قالَ علیه السلام : اِذا قامَ الْقائِمُ یَقْضى بَیْنَ النّاسِ
بِعِلْمِهِ کَقَضاءِ داوُد علیه السلام وَ لا یَسْئَلُ الْبَیِّنَةَ.(88)ترجمه :
فرمود: زمانى که حضرت حجّت (عجّ) قیام نماید در
بین مردم به علم خویش قضاوت مى نماید؛ همانند حضرت داود علیه السلام که از دلیل و
شاهد سؤ ال نمى فرماید.28 قالَ علیه السلام : مَنْ اَطاعَ
الْخالِقَ لَمْ یُبالِ بِسَخَطِ الْمَخْلُوقینَ وَ مَنْ اءسْخَطَ الْخالِقَ
فَقَمِنٌ اءنْ یَحِلَّ بِهِ الْمَخْلُوقینَ.(89)ترجمه
:
فرمود: هرکس مطیع و پیرو خدا باشد از قهر و کارشکنى دیگران باکى نخواهد
داشت .29 قالَ علیه السلام : اَلْعِلْمُ وِراثَةٌ کَریمَةٌ
وَالاْ دَبُ حُلَلٌ حِسانٌ، وَالْفِکْرَةُ مِرْآتٌ صافَیةٌ.(90)ترجمه :
فرمود: علم و دانش بهترین یادبود براى انتقال به
دیگران است ، ادب زیباترین نیکى ها است و فکر و اندیشه آئینه صاف و تزیین کننده
اعمال و برنامه ها است .30 قالَ علیه السلام : الْعُجْبُ
صارِفٌ عَنْ طَلَبِ الْعِلْمِ، داعٍ إ لىَ الْغَمْطِ وَ الْجَهْلِ.(91)ترجمه :
فرمود: خودبینى و غرور، انسان را از تحصیل علوم
باز مى دارد و به سمت حقارت و نادانى مى کشاند.31 قالَ
علیه السلام : لا تُخَیِّبْ راجیکَ فَیَمْقُتَکَ اللّهُ وَ یُعادیکَ.(92) ترجمه :
فرمود: کسى که به تو امید بسته است ناامیدش مگردان
، وگرنه مورد غضب خداوند قرار خواهى گرفت .32 قالَ علیه
السلام : مَا اسْتَراحَ ذُو الْحِرْصِ.(93)ترجمه
:
فرمود: شخص طمّاع و حریص نسبت به اموال و تجمّلات دنیا هیچگاه آسایش و
استراحت نخواهد داشت .33 قالَ علیه السلام : الْعِتابُ
مِفْتاحُ التَّقالى ، وَالعِتابُ خَیْرٌ مِنَ الْحِقْدِ.(94)ترجمه :
فرمود: (مواظب باش که ) عتاب و پرخاش گرى ، مقدّمه
و کلید غضب است ، ولى در هر حال پرخاش گرى نسبت به کینه و دشمنى درونى بهتر است
(چون کینه ، ضررهاى خظرناک ترى را در بردارد).34 قالَ علیه
السلام : الْغِنى قِلَّةُ تَمَنّیکَ، وَالرّضا بِما یَکْفیکَ، وَ الْفَقْرُ شَرَهُ
النّفْسِ وَ شِدَّةُ القُنُوطِ، وَالدِّقَّةُ إ تّباعُ الْیَسیرِ وَالنَّظَرُ فِى
الْحَقیرِ.(95)